Saliendo 2007 ….. Entrando segundo desenia



E reto internashonal drentando e di dos desenia di e milenio. E reto grandi pa e segundo desenia di e milenio pa Kòrsou ta: kon akomodá e olanan internashonal di kambio ku nos komo isla chikí no tin niun influensia riba nan.

Krísis riba merkado Petrolero

E aña aki pa promé biaha bo ta sinti ku mundu a bin realisá ku e kayehon ku a kana aden último 125 aña di dependé kasi 100% riba energia for di petroli i karbon pa aktividatnan humano di mas basiko, manera kushiná te esnan di mas kompleho ta bai hinka hinter e rasa humano den un strès enorme e 25 aña nos dilanti. E skarsedat na Petroli kombiná ku e efekto negativo di su uso riba i e renasementu ekonómiko di paisnan ku poblashonnan enorme manera India i China ta e kousa di e strès na mundu.

Al final e era Industrial ku ta hasi uso intensivo di energia derivá for di petroli i karbon (+ 150 aña) lo resultá un punta di feneta den e 3000 aña di historia skibí di ser humano.

Awendia tur forma di teknologia moderno ta dependé di un produkto di petroli. Por ehèmpel:
-Konstrukshon di un outo ta tuma 3200 liter di petroli, ku ta 2 biaha e peso di e outo. Aserka ta bin ku konstrukshon di esun outo ei ta eksihí 456 mil liter di awa dushi, un otro materia prima skars.
-Pa konstruí un kòmpiuter desktop ta kosta 10 biaha su peso na petroli o karbon.
-Panelnan solar i mulina di bientu tur ta ser trahá ku Petroli i ta dependé di produktonan derivá di petroli.
-Tur aparato eléktriko ta dependé di diferente metal ku ta eksihí masha hopi energia pa produsí i moldia.
-Asta energia nuklear ta eksihí masha hopi energia pa ekstrahe Urano
-Defakto mayoria di energia alternativa t ainda en realidat data “derivadonan” di Petroli.

Produkshon

Un di e síntoma di e problema di suministro di petroli ta serka di kas. Na Venezuela produkshon di petroli a bin ta baha for di aña 70, poulatinamente te ku aworakí Venezuela su produkshon ta solamente 70% di e produkshon di ántes. Un tiki mas leu ta Merka ku tambe a konosé su máksimo di produkshon na 1970 ku 9.6 mion barí pa dia, te ku ela bin kai te na 5.1 mion bari pa dia na 2006.

E strès ta bin pasombra, a korto plaso, no ta vislumbrando un fuente di energia nobo pa remplasá petroli ku karbón.
Dòler Merikano den Krísis

Banda di e krísis energétiko/ambiental tin indikashonnan fuerte ku Merka ta bai drenta un reseshon den 2008. Te ainda no tin un konsenso, entre peritonan, si esaki pasa, kon grave sobrá di mundu lo ser afektá pa un Merka den problema ekonómiko-finansiero. Den turismo Kòrsou no ta dependé tantu riba turista merikano manera Aruba i Sint Maarten. Pero Turismo Krusero ku ta den un bon momento e temporada aki por sufri un retraso den temporada krusero 2008/9.

Último tempu dòler Merikano riba merkadonan internashonal a bin ta kai den balor. Si otro paisnan na mundu stòp di fia Merka sèn pa kubri nan défisitnan pa motibu di un dòler ku ta sigui debilitá, un potensial reseshon Merikano por bira mas severo. Sierto miembronan di OPEP ya ta protestando ku e pago na dòler pa nan petroli ta pèrdiendo balor riba un ritmo demasiado rapido i ta mustrando un gana di bai kotisá nan preis den otro moneda ku no ta dòler.

Krísis finansiero

Merkado finansiero Merikano tambe ta pasando den un krísis di konfiansa pa motibu ku no tin bastante transparensia den kalidat di instrumentonan finansiero den merkado di fiansanan hipotekario. E Krísis aki ta afektando mundu kompleto i a kosta kabes di e presidente di CITIBANK i Merill Lynch dos gigante den mundu finansiero. Si bankonan Merikano ser fòrsá di duna ménos krédito ( ta papiando di alrededor di 2 mion-mion ménos disponibel ku bankonan ta bai fia kliente) e aña ku ta bin pa motibu di pèrdidanan riba fiansanan hipotekario esaki tambe lo afektá e klima di hasi nogoshi na Merka negativamente.

Riba tèrmino korto e krísis petrolero lo, i den ménos intensidat, skarsedat di otro produktonan manera lechi, ariña, semènt sierto metalnan lo sòru pa subidanan drástiko di preis ku lo afektá nos mas ku tur den 2008. E pregunta ta kon e sosiedat ta bai reakshoná riba e subida di preis riba merkado internashonal, por parti okashoná pa motibu di e kresementu di paisnan Brazil, Rusia, India i China (lesa un artíkulo riba e tópiko aki den ARCO 12. Por ehèmpel aworakí Gobièrnu via Curoil ta supsidiando mas ku 40 sèn riba kada liter di gasolin. Di e manera aki gobièrnu ta aktuando manera un abestrus i lagando preisnan di produktonan for di sinkronisashon ku esnan den eksterior evitando ku e sosiedat ta haña e siñal ku e mester trata mas efisiente ku energia.

Pa e periodo 2008 pa bai drenta 2010 esaki lo ta e tópikonan Internashonal ku probablemente lo afektá nos mas ku tur.