BONEIRU SENTRO EKOLĂ“GIKO-KOMERSIAL



Tin plan pa lanta un fábrika di panelnan solar na Boneriu kaba. ARCO ta aploudí e inisiativa aki ku entusiasmo! Pero nos ta kere ku por amplia riba e idea aki. Di kon nos no ta hasi di Boneiru e sentro ekológiko-komersial di Karibe mes?

Tres rekurso natural
Boneiru i henter region Karibense tin tres rekurso natural mashá presioso ku kasi nos no ta usa: SOLO, BIENTU I AWA DI LAMAN. Awor ya kaba WEB a kuminsá mira esaki i ta trahando duru pa lanta un ‘Windpark’ formal na Nort pa generá energia di bientu.

Pero nos tin solo i awa di laman tambe. Ta kiko ta stòp nos di lanta un fábrika di outo solar na Boneiru? Si e fábrika di panelnan solar ta bai dor, nos tin e piesa mas importante pa outonan solar kaba aki na Boneiru mes!

Nos tin un problema grandi, naturalmente. Tur kos ku nos kier fabriká òf asamblá aki na Boneiru, nos tin ku importá e materia prima p’é. I esei ta pone ku tur gastu involví ku transporte mester ser inkalkulá den e preis di bo produkto.

Di otro banda nos tin e bentaha - si nos ta traha e fábrika di outo solar den un Parke Industrial pegá ku nos containerhaf nobo (banda di BOPEC) - ku preis di eksportashon por keda mas abou. E container- haf no t’ei ainda, pero e ta proyektá kaba i ta warda su momento korekto pa materialisá. Nos ta kere k’e ta na kaminda kaba i lo yega Boneiru dentro di 5 aña.

Universidat di Twente, Delft òf Wageningen
Pa nos por hasi kosnan asina, nos tin mester di konosementu di e teknologianan ‘bèrdè’ mas avansá ku ta available. Nos por trata di interesá un di e universidatnan akiriba menshoná (of un konsorsio di tur tres) pa nan habri un sentro pa estudionan ekológiko aki na Boneiru. E sentro aki lo konsentrá riba teknologia bèrdè i protekshon di medio-ambiente so, pa motibu ku no tin sentido pa nos lanta un Universidat kompleto na Boneiru, mirando ku tin diferente institutonan universitario den nos regio kaba. Pero un sentro speshal pa estudionan ‘bèrdè’ sí por ta faktibel pa Boneiru. No tin dje tantu di nan ainda, sigur nò den Karibe (nos no ta bisa ku no tin niun!).

Pero, segun nos, e sentro aki mester ta komersial tambe. ARCO ta pro ekologia, pero hopi biaha nos ekólogonan lokal (i internashonal tambe) tin tendensia di no pensa ètòl riba faktibilidat ekonómiko. Asta paisnan avansá no por afford di neglishá nan ekonomia. Nos aki na Boneiru sigur no por. Nos tin ku buska formanan pa kombiná ekologia ku ekonomia. Por ehèmpel, desaroyo di e outonan solar produsí pa Venturi (mira: www.venturi.fr) a kosta hopi sèn. Ta p’esei e promé 200 ‘Eclectic’ ta kosta Euro 24.000,- kada un. Solamente hende riku por afford unu.

Si ARCO tabatin e rekursonan finansiero, nos lo a kumpra un sigur i kore den dje diariamente. Pero nos no tin. Pues nos mester sigui kore den un outo normal i sigui kontaminá medio-ambiente. Kisas STINAPA por kumpra un Venturi Eclectic supsidiá pa gobièrnu?

Loke nos ta bisando ta ku ta mashá importante pa konservá nos naturalesa. I ta p’esei uso di energia solar (entre otro) mester wòrdu promové. Pero nos tin ku sòru pa e teknologianan bèrdè bira affordable pa tur hende, sino nos lo no por logra kambionan na eskala grandi. Mester balansá ekonomia ku ekologia.