E pakete ku nos gobièrnu a negoshá ku e otro partnernan den Reino.



Desishonnan kompliká den nos bida

Den bida diario un siudadano normal-mente no ta haña su mes konfrontá ku tantu faktor ora e tin di tuma un desishon spesífiko manera den e referendum benidero.

Pero e tipo di desishon kompliká “once in a while” t’ei sí, kaminda al final bo mester disidí ‘si’ òf ‘nò’ na un pakete amplio di sirkunstansia i kondishonnan.

Un par di ehèmpel di desishonan kompli-ká pa un hende ta:

  • kambia di un trabou pa otro;
  • muda pa un otro pais;
  • traha/kumpra un kas;
  • e desishon di kasa.


Den tur e ehèmpelnan aki tin un bon dosis di inseguridat pa ku futuro i tambe, sin niun eksepshon, bo no ta haña tur loke bo tabata deseá, pero tòg bo tin di tuma e desishon, si bo ta bai e “deal”, si òf nò. Na tur krusigada den bida bo sa ku “una bes” b’a tuma un desishon, lo tin kos ku despues lo bo no por kambia fásil mas i tin otro kos ku bo por pone mas na bo fabor ku tempu.

Rashonalidat ta karga bo te sierto ka-minda, pero ta Fe i Konfiansa al final ta pone tuma e desishon.

E medaya di demokrasia tin 2 banda

Pa por a traha e korant aki nos a buska tur e dokumentonan ofisial ku tabata na disposishon di públiko. Te ku siman pasá e tabata un buki di 4 centimeter diki di teksto seku manera un kòrki i probablemente solamente komprendibel pa e peritonan ku ta versá tantu den “Staatsrecht” komo den “Finansas”.

Nos sosiedat ta fundá riba prinsipionan demokrátiko i “once in a while” nos gobernantenan tin e “gentiles” di pidi opinion riba algu spesífiko na esnan ku nan a haña mandato pa goberná riba nan. E referendum di dia 15 di Mei benidero ta un konsulta asina, kaminda e pueblo ta bai duna su opinion via un votashon.

Tin hopi kaminda pa yega Roma, manera un dicho bieu ta bisa. E otro 4 islanan a opta pa no tene e konsulta ku pueblo despues ku e gobernantenan di e 7 partnernan den Reino a yega na un akuerdo kon ta bai sigui den Reino.
No tin ningun kaminda skibí ku nos kaminda ta mihó ku e kaminda ku e otro islanan a tuma. Komo Reino nos ta trahando riba un bachi nobo ku mester bai sirbi tur e 7 partnernan mihó pero ku tambe mester sirbi e totalidat ku yama Reino mihó, sino e sentido di keda huntu ta kai pèrdí. Mester tin balor agregá pa tantu e partnernan komo pa Reino den su totalidat.

E otro banda di e medaya ta ku despues di 55 aña di Statüt, nos komo partnernan den Reino mester por konfia otro den palabrashonnan hasí segun e Espiritu di e palabrashonnan i razonabilidat (“billijk-heid”). Den esaki historia di Reino tin e ehèmpel fuerte di dia Aruba a haña su Statùs Aparte den Reino. Aruba, e tempu ei, a mara su mes pa despues di 10 aña bira independiente. Esaki pasobra esaki tabata e idea original di e Statüt. Pero sirkunstansianan a pone ku na 1993 tur 7 partner den Reino a sinta huntu i a kum-biní ku Aruba por permanesé den Reino, i a skrap e fecha duru di independisashon di Aruba for di den Statüt.


Si bo wak e bon, eigenlijk pueblo no por skohe. A palabrá mil i un kos ku Hulanda. Kon e pober Pueblo por skohe? E tin ku konfia loke su lidernan polítiko ta bisa. Pero nan ta di konfia? Anto si nan ta di konfia mes, niun hende por disidí ku un simpel ‘SI’`of ‘NÒ’, si bo hasi’é mil pregunta pareu. Tòg nos tin ku vota. ARCO ta kere ku ‘SI’lo kumbiní mas ku NÒ. Bai vota!

Algun teksto original

Riba e página na banda nos a selektá un sinku pida teksto for di e diferente doku-mentunan ku nos ta bai vota riba dje.

  • E último palabrashon riba “aan-wijzingsbevoegdheid” di e Minister di Hustisia riba e Prokurador general.Konklushon di mesa rondó tené na Kòrsou di dia 15 di dezèmber 2008, kaminda ta menshoná ku tur pa-labrashon di 10 i 11 di òktober 2006 i 2 di novèmber 2006 ta ser kargá pa ‘Tweede Kamer’ di Hulanda, Staten di Antia i e BC-nan di tur isla (e parlamentunan di tur e 7 partnernan den Reino).
  • Un pida di e akuerdo di transishon di 28 di ougùstùs 2007, kaminda a ser anotá ku gobièrnu Hulandes a notifiká parlamentu Hulandes di a apartá 2.2 mil mion EURO (ekivalente di mas òf menos 5 mil mion florin) pa sanea gran parti di nos debe, inkluso e interesnan ku ta bin huntu ku e debenan i bou di kua kondishonnan esaki ta bai sosodé.
  • Un pida saká for di e ‘Slotverkla-ring’ di start-RTC di 26 di novèmber 2005, kaminda tur partner den Reino a palabrá pa buska un solushon pa nos problemanan finansiero den Reino. I ku esaki tin di bai akompañá ku un tipo di supervishon finansiero efektivo pa evitá ku e islanan ta bolbe kai den un situashon similar.
  • Un pida saká for di e dokumento ‘Hoofdlijnenakkoord’ di 22 òktober 2005. Aki e partnernan a palabrá ku ta bin un Sociaal Economisch Initiatief ku ta enserá impulsonan di invershon pa revitalisá e ekonomianan, kombiná ku un Reda Soshal riba e islanan. E plan aki mester ser trahá pa e islanan mes, i Hulanda lo furnia sèn pa ehekutá e plannan ei.


Dia 15 di mei nos tin di duna nos aprobashon si e pakete ku a ser negoshá:
1) ta duna nos bastante outonomia den Reino pa eliminá e problemanan ku tin aworaki pa loke ta e forma di koperashon entre e partnernan den Reino;
2) i si riba tereno di finansa i supervishon ta na benefisio di pueblo;
3) si e ahuste riba tereno hudisial ta na nos benefisio.

Pa por hasi esakinan lo mester kambia Statüt, traha un konstitushon nobo pa Kòrsou i kambia leinan orgániko.

Loke a sobra di e diskushon riba ‘aanwijzingsbevoegdheid’

Al final, loke a keda palabrá ta ku Artikel 14 (“aanwijzingsbevoegdheid” riba nivel di Reino) lo no ta parti di e akuerdo mas pa drenta den e Statùs nobo di pais outónomo den Reino. Pues e Minister di Reino lo no por duna un órden direkto na nos Prokurador-General pa pèrsigui un kaso individual na Kòrsou.

Loke a sobra ta ku un Minister di Hustisia di un di e paisnan den Reino por duna un instrukshon eksepshonal na e Prokurador-General di su PROPIO pais. Esaki solamente riba investigashon i persekushon penal. Pero e Minister mester pone e instrukshon aki na huisio di Korte di Hustisia promé. Si Korte disidí ku e por duna e instrukshon spesífiko ei, e ora ei numa e Minsiter por manda e órden na e Prokurador-General di su Pais. A yega na e akuerdo aki pa evitá ku e órden aki por ta polítikamente motivá.

Hopi aña kaba den nos kódigo di prosedimentu penal un hues por a duna órden pa persiguí un persona na Fiskal òf Prokurador-General.

Pues e Minister di Hustisia di Hulanda, esun, den futuro, responsabel pa e islanan BES, lo no por duna instrukshon direkto pa pèrsigui niun hende na Kòrsou.

Aanwijzingsbevoegdheid a muri

En bèrdat lo tin solamente un solo Pro-kurador-General (PG) pa tur isla, pero pa Kòrsou e PG mester sigui e maneho di e Minister di Hustisia di Kòrsou.

Siendo parti di Reino Hulandes, ta bon pa sa ku pa atendé e 16 mion i piku di Hulandesnan na Hulanda, e sistema hudisial di Hulanda konosé solamente 5 PG.

Kòrsou ta haña su propio Ministerio Públiko, ku ta e departamentu di poder hudisial ku ta persiguí sospechosonan i trese nan dilanti di hues. E Ministerio Públiko lo no ser kompartí ku e otro partnernan den Reino (ni ku otro islanan, ni ku Hulanda).

Ademas Kòrsou ta haña su propio Minis-ter di Hustisia. Kòrsou ta haña su mes Fiskal Mayó, ku tampoko lo no ser kompartí ku e otro partnernan den Reino.

En korto, Kòrsou a haña presis loke e tabata kier. Lamentablemente esaki ta enserá ku nos polítikonan a logra ku ta bira mas difísil pa Hulanda hiba nan dilanti hues pa motibu di korupshon. Esaki ta duel nos di ARCO mashá, pero despues di negosashon duru el a wòrdu palabrá asina. Pues nos tin ku respet’é.